Jeżeli chcemy zrozumieć jak funkcjonuje zmysł słuchu musimy mieć choć ogólne wiadomości o budowie ucha. Istotna jest anatomia oraz fizjologia związaną ze słyszeniem otaczających nas dźwięków.
Dźwięki które słyszymy to nic innego jak drgania cząstek powietrza.Ilość tych drgań na sekundę nazywamy częstotliwością( 20 razy na sekundę to częstotliwość bardzo niskich tonów (bas) a 20.000 razy na sekundę to częstotliwość najwyższych dźwięków słyszanych przez ludzkie ucho (tony wysokie).Zakres mowy mieści się w przedziale od 100 do 8000 Hz. Nasz zmysł słuchu jest niezwykle czułym narządem.
Jak to się dzieje ze słyszymy? Jak powstaje wrażenie słuchowe?
Co pozwala przekształcić drgania cząstek powietrza na sygnał mowy odbierany przez mózgu?
Ucho składa się z trzech części: ucha zewnetrznego, ucha środkowego i ucha wewnętrznego.
Ucho zewnętrzne to małżowina uszna oraz kanał słuchowy o przekroju 0,3-0,5 cm i długości od 2-2,5 cm.Zadaniem ucha zewnętrznego jest przejęcie fali akustycznej i skierowanie jej, możliwie bez strat na błonę bębenkową-cienką membranę, która oddziela przewód słuchowy od ucha środkowego.
Ucho środkowe łączy się z gardłem poprzez Trąbkę Eustachiusza,ma ona ujście w części nosowej garda.W uchu środkowym znajduje się łańcuch kosteczek słuchowych (są to kosteczki: młoteczek ,kowadełko i strzemiączko które są ze sobą powiązane kilkoma drobnymi więzadłami). Na ruch kosteczek wpływają dwa małe mięśnie. Młoteczek długim wyrostkiem jest połączony z błoną bębenkową natomiast strzemiączko podstawą jest zakotwiczone w okienku owalnym ucha wewnętrznego. Drgania błony bębenkowej przekazywane są przez kosteczki słuchowe do ucha wewnętrznego.
Ucho wewnętrzne zwane błędnikiem - ślimak -znajduje się w piramidzie kości skroniowej przyśrodkowo od ucha środkowego jest ostatnim odcinkiem układu przewodzącego dźwięk oraz receptorem zmysłu słuchu i równowagi.
Błędnik składa się z części zewnętrznej, kostnej - błędnika kostnego oraz części wewnętrznej - błędnika błoniastego. Kanał ślimaka ma długość ok. 30 mm i owija się wokół swojej osi 2,75 razy. W każdym zakręcie widoczne są trzy kanały wypełnione płynem. W środkowym kanale znajduje się narząd Cortiego, w którym mieszczą się komórki zmysłowe połączone cienkimi włóknami nerwu słuchowego. W ślimaku włókna splatają się tworząc nerw słuchowy. Komórki słuchowe dzielą się na zewnętrzne (ok. 12 000) i wewnętrzne (ok. 4000). Za przesyłanie informacji dźwiękowej do nerwu słuchowego odpowiadają głównie komórki słuchowe wewnętrzne .Łączą sie one z około 28000 włókien nerwu słuchowego , podczas gdy komórki słuchowe zewnętrzne łącza sie z zaledwie 1500 włókien .Kiedy komórki słuchowe zewnętrzne są wprowadzone w ruch przez drgania fali dźwiękowej, kurczą się i rozkurczają, następuje w ten sposób wzmocnienie bodźca słuchowego i stymulacja komórek wewnętrznych. Komórki zewnętrzne zatem pełnią rolę układu wspomagającego.Dźwięk zostaje teraz przekształcony w impulsy elektryczne. Następnie sygnały elektryczne są przesłane wzdłuż włókien nerwu słuchowego do centralnego układu nerwowego.Tam powstaje wrażenie słuchowe.
Jak powstaje wrażenie słuchowe?
Fala dźwiękowa poprzez przewód słuchowy dociera do błony bębenkowej i wprawia ja w ruch. Pod wpływem drgań powietrza błona bębenkowa porusza przylegające do niej kosteczki słuchowe (najpierw młoteczek kolejno kowadełko i strzemiączko).Wibracje te dalej wprawiają w ruch płyn wypełniający ślimak.Ruch płynu powoduje uginanie się rzęsek słuchowych.Rzeski słuchowe wytwarzają impulsy nerwowe które nerwem słuchowym docierają do ośrodków słuchowych w korze słuchowej.
Co to jest niedosłuch?
Niedosłuch występuje wtedy, gdy nie możemy usłyszeć tego, co słyszą inni.
Osoby z ubytkami słuchu często nie potrafią wyjaśnić co słyszą, a czego nie, ani w jaki sposób ta sytuacja wpływa na ich życie. Najbardziej powszechną metodą określenia niedosłuchu jest audiometria tonalna (reakcja na ton). Zapis badania to audiogram.
Audiogram jest wykresem przedstawiającym zdolność słyszenia osoby badanej i stopień ubytku słuchu w uszach badanych.
Upośledzenie narządu słuchu może być spowodowane chorobami aparatu przewodzącego dźwięki z otoczenia do receptora słuchowego ,a więc w przewodzie słuchowym zewnętrznym, lub w uchu środkowym -mówimy wtedy o uszkodzeniu przewodzeniowym.
W niedosłuchu typu odbiorczego uszkodzenie dotyczy komórek zmysłowych narządu spiralnego (Cortiego)- mówimy wtedy o uszkodzeniu odbiorczym z lokalizacja ślimakowa.
Niedosłuch odbiorczy pozaślimakowy obejmuje zmiany w pierwszym neuronie drogi słuchowej.
Natomiast odbiorczy niedosłuch ośrodkowy występuje w przypadku schorzeń osródkowego układu nerwowego ,obejmujący II -IV neuron drogi słuchowej lub korę mózgową zakrętów skroniowych poprzecznych.
Gdy uszkodzenie przewodzeniowe współistnieje z uszkodzeniem odbiorczym (najczęściej ślimakowy) mamy do czynienia z niedosłuchem mieszanym.
Upośledzenie słuchu może być jednostronne lub obustronne; ostre lub przewlekłe. Mogą występować wszystkie upośledzenia od lekkiego przez umiarkowany, znaczny po głęboki .
Klasyfikujemy je następująco:
Lekkim niedosłuchem definiujemy - przy ubytku słuchu który mieści się w zakresie od 10-30 dB
umiarkowanym niedosłuchem definiujemy - przy ubytku słuchu który mieści się w zakresie od 35-70dB
znaczny niedosłuch definiujemy - przy ubytku słuchu który mieści się w zakresie od 75-100dB oraz
głęboki gdy ubytek słuchu jest większy od 90-100 dB.
Nie wszystkie stosowane definicje są jednoznaczne. Najczęściej jednak stosujemy właśnie taki podział na stopnie ubytków słuchu.
Schemat budowy aparatu zausznego
W duzym uproszczeniu aparat słuchowy to: mikrofon, wzmacniacz, słuchawka oraz oczywiście bateria.
Natomiast w rzeczywistości nowoczesne aparaty słuchowe są nieco bardziej zaawansowane w swej budowie. Najczęściej posiadają dwa wysoce czułe kierunkowe mikrofony.Wzmacniacz o którym mówimy to nic innego jak mikro komputer z płytą główną , pamięcią i nawet taki apatar może zawierać cztery procesory klasy Pentium. Aparat słuchowy może być również wyposażony w cefkę telefoniczną która odbiera dźwięki z pętli induktofonicznych umieszczonych np.w kinach,teatrach,salach wykładowych czy kościołach .Za pośrednictwam cewki telefonicznej aparatu, działają różne urządzenia służące do rozmowy przez telefon ,słuchania radia, telewizji ,a także wiele innych urządzeń ułatwiających porozumiewanie się.
Gdy mówimy o budowie wzmacniacz to należy pamietać, iż każdy z producentów aparatów słuchowych posługuje się własnymi opatentowanymi przez siebie rozwiązaniami które mają na celu jeszcze szybszą i dokładniejszą obróbkę dźwięku a co za tym idzie jeszcze lepsze wrażnia słuchowe dla osoby noszącej aparaty . Ostatni element aparatu słuchowego to słuchawka która w bardziej zaawansowanych aparatach posiada dwie membrany oraz szerokie pasmo przenoszenia dźwięku. W aparatach słuchowych najczęstrzym układem zasilania to bateria. Bateria w zaleznosci od typu aparatu może mieć różne rozmiary co ma bezpośredni wpływ na zywotność aparatu słuchowego .(Im większa bateria tym dłuższa żywotność aparatu).
Dlaczego 2 aparaty, a nie jeden przy obustronnym niedosuchu?
Jest prawda ze osoby z obustronnym ubytkiem słuchu , używające jednego aparatu słuchowego , wykazują spadek zdolności rozumienia mowy w uchu nieprotezowanym przeciętnie o 8,5 % rocznie .W ten sposób dochodzi do deprywacji słuchowej czyli pogorszenia słuchu
Wiemy też, że ucho prawe jest dominujące dla percepcji i analizy sygnałów mowy, natomiast ucho lewe dominuje w analizie zależnosci przestrzennych dźwięków i sygnałów muzycznych.
Słyszenie obuuszne zapewnia nam: umiejętność lokalizacji źródła dźwięku, koncenttracji uwagi na dźwięku dobiegającym z konkretnego źródła-(selektywne słuchanie),zwiększa mozliwosc przenoszenia uwagi na inne źródła dźwieku ,lepsze rozumienie w hałasie. Protezowanie binauralne pozwala ponadto na utrzymanie równowagi słuchowej pomiędzy dwoma uszami;osoba z uszkodzonym słuchem ma więc wrażenie równwagi - słyszenie stereofoniczne.